پروانه موم خوار آفت کندو ها | راه های مبارزه با آن | عسل خونه

در دنیای زنبورداری، علاوه بر اهمیت خرید عسل طبیعی به عنوان یک محصول ارزشمند و سالم، مراقبت از کندوها از آفات و بیماری‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد. یکی از آفات مهم در کندوها، پروانه موم خوار است که با آسیب رساندن به ساختار کندو و کاهش کیفیت عسل، چالشی جدی برای زنبورداران به شمار می‌آید. عمو صفر همیشه میگه این آفت یکی از بدترین آفات کندو هستش و توی فصل پاییز باید خیلی مراقب این آفت باشیم.  این مقاله با هدف ارائه یک بررسی جامع از پروانه موم خوار، چرخه زندگی آن، تأثیرات منفی بر کندو و راه‌های سنتی و نوین مقابله با این آفت نوشته شده است. همچنین در بخش «مطالعات و منابع علمی» به تحلیل پژوهش‌های انجام‌شده در این زمینه پرداخته و نکات مهمی جهت مدیریت بهتر این آفت ارائه می‌شود.

معرفی پروانه موم خوار

پروانه موم خوار، حشره‌ای از خانواده Pyralidae و زیرخانواده Gallerinae است. دو نوع اصلی از این آفت وجود دارد:

• Galleria melonella (شب پره بزرگ): این نوع دارای اندازه بزرگ‌تر است.
• Achroia grisella (شب پرده کوچک): در مقایسه با نوع اول، کوچک‌تر و صورتی‌تر می‌باشد.

این حشرات به دلیل توانایی‌های فوق‌العاده در تخم‌گذاری و تکثیر سریع، به عنوان یکی از آفات خطرناک کندوها شناخته می‌شوند.

 چرخه زندگی

چرخه زندگی پروانه موم خوار شامل مراحل زیر می‌باشد:

• تخم‌گذاری: پروانه ماده، که تا 300 تا 1000 تخم در هر خوشه می‌گذارد، تخم‌های خود را در مکان‌های پنهان و نزدیک شانه‌های مومی کندو قرار می‌دهد.
• لارو (کرم): لاروهای تازه متولد شده با چابکی بالا به داخل کندو نفوذ کرده و شروع به تغذیه از موم، ذخایر غذا، گرده و حتی مواد ساختاری مانند چوب یا پلی استایرین می‌کنند. لاروها شبکه‌ای از ابریشم‌های ابریشمی (شبکه‌های نازک) در سراسر شانه‌های مومی حفر می‌کنند که مانع حرکت زنبورها شده و سلول‌های آسیب‌دیده را از ترمیم باز می‌دارد.
• شفیربودن: در این مرحله، لاروها به تدریج رشد کرده و تبدیل به پروانه بالغ می‌شوند. برخی از لاروها ممکن است در داخل کندو باقی بمانند یا از دیواره‌های مومی خارج شوند.
• بلوغ و تخم‌گذاری مجدد: پس از خروج از پیله، پروانه‌های بالغ بلافاصله جفت‌گیری کرده و چرخه تخم‌گذاری تکرار می‌شود که منجر به افزایش سریع جمعیت آفت می‌گردد.

 تأثیر پروانه موم خوار بر کندوها

خسارات ساختاری

پروانه موم خوار به چندین روش به کندو آسیب می‌رساند:

• تخریب شانه‌های مومی: لاروهای این آفت با تغذیه از موم و حفر تونل‌های نازک در شانه‌های کندو، ساختار آن را تضعیف کرده و باعث ایجاد سوراخ‌ها و شکاف‌های متعدد می‌شوند. در برخی موارد، به از بین رفتن کامل شانه‌ها نیز منجر می‌شود.
• ایجاد شبکه‌های ابریشمی: لاروها شبکه‌ای از ابریشمی‌های ابریشمی در سراسر شانه‌ها ایجاد می‌کنند که مانع دسترسی زنبورها به سلول‌های نوزاد و ذخایر غذایی می‌شود.
• کاهش سلامت کلنی: با از بین بردن نوزادان سرپوشیده و اختلال در چرخه رشد زنبورها، جمعیت زنبورستان به شدت کاهش یافته و دفاع کلی کندو از آفات ضعیف می‌شود.

 پیامدهای اقتصادی و عملکردی

آسیب‌های ناشی از پروانه موم خوار می‌تواند منجر به موارد زیر شود:

• کاهش تولید عسل: کندوهای آسیب دیده از نظر ساختاری، عسل با کیفیت و با طعم مطلوب تولید نمی‌کنند.
• نابودی کلنی: در موارد شدید، جمعیت زنبورها به گونه‌ای کاهش می‌یابد که کلنی به طور کامل از بین می‌رود.
• اختلال در چرخه تولید: افزایش تعداد تخم‌های پروانه و لاروهای سریع تکثیر شده، روند طبیعی تخم‌گذاری و رشد زنبورها را مختل می‌کند.

روش‌های مبارزه با پروانه موم خوار

با توجه به خسارات گسترده این آفت، زنبورداران از روش‌های مختلفی برای کنترل و مقابله با آن استفاده می‌کنند. در ادامه به روش‌های سنتی و جدید پرداخته می‌شود.

 روش‌های فیزیکی و حرارتی

• انجماد (فریزر): قرار دادن پوکه‌ها یا قاب‌های حاوی تخم، لارو و پروانه به مدت 3 ساعت در دمای حدود -20 درجه سانتیگراد، تمامی مراحل رشد آفت را از بین می‌برد.
• گرمادهی: استفاده از فر با کنترل دما؛ به عنوان مثال، قرار دادن پوکه‌ها به مدت 1.5 ساعت در دمای حدود 47 درجه سانتیگراد. در این روش باید دقت شود که دمای موم از 62 درجه سانتیگراد تجاوز نکند تا از ذوب شدن آن جلوگیری شود.
• گوگرد درمانی: چینش پوکه‌ها به صورت ستونی و استفاده از گوگرد به عنوان فتیله در بالای ستون، باعث ایجاد اثر دودکش و جریان هوا می‌شود که به دفع آفت کمک می‌کند. در این روش گوگرد به تنهایی تخم پروانه را از بین نمی‌برد؛ لذا تکرار درمان دو هفته بعد ضروری است.
• استفاده از اسید استیک: قرار دادن اسفنج مرطوب با اسید استیک بر روی قاب‌های حاوی آفات (با رعایت احتیاط از تماس مستقیم اسید با سیم‌های قاب) می‌تواند به از بین بردن تمامی مراحل رشد پروانه کمک کند.

 روش‌های بیولوژیکی و طبیعی

• پیشگیری بیولوژیکی با باسیلوس تورنجینسیس: استفاده از محلول حاوی این باکتری که به لاروهای پروانه موم خوار آسیب می‌رساند، به عنوان یک روش ارگانیک و بدون اثر منفی بر زنبورها توصیه می‌شود.
• استفاده از برگ گردو: برگ‌های درختان گردو، به دلیل تولید ماده‌ای به نام ژوگلون، خواص دفعی طبیعی در برابر پروانه موم خوار دارند. قرار دادن این برگ‌ها در نزدیکی کندو می‌تواند به کاهش هجوم آفت کمک کند.
• دفاع طبیعی زنبورها: اگرچه زنبورها در برابر پروانه موم خوار دفاع طبیعی خاصی ندارند، اما در برخی مواقع ممکن است با تشکیل کلنی‌های قوی و فعالیت گروهی به کندوهای خود کمک کنند. با این حال، این دفاع همیشه کافی نیست و باید با سایر روش‌ها مکمل شود.

 نکات مدیریتی

برخی توصیه‌های کلیدی برای مدیریت و کاهش خسارات ناشی از پروانه موم خوار عبارتند از:

1. پراکندگی کندوها: از مستقر کردن کندوها در نزدیکی یکدیگر خودداری کنید تا از انتقال سریع آفت جلوگیری شود.
2. جداسازی کندوهای بچه‌ده: استفاده از کندوهای مخصوص برای بچه کنه و قرار دادن آن‌ها در محل‌های جدا از زنبورستان اصلی.
3. توجه به پوشش‌های شانه: قبل از ذخیره سازی عسل، شانه‌های مومی را از بقایای گرده، تخم و لاروهای پروانه پاکسازی کنید.
4. تکرار درمان‌ها: در صورت مشاهده تخریب، درمان‌های حرارتی یا شیمیایی باید تکرار شوند تا از باقی ماندن آفت جلوگیری شود.
5. نظارت مداوم: بررسی‌های دوره‌ای کندو برای شناسایی اولیه نشانه‌های آلودگی به پروانه موم خوار امری حیاتی است.

مطالعات و منابع علمی

 پژوهش‌های انجام شده

مطالعات علمی متعدد نشان داده‌اند که پروانه موم خوار به دلیل سازگاری بالا با محیط کندو و چرخه زندگی سریع، یکی از آفات اصلی زنبورداری محسوب می‌شود. از جمله یافته‌های این پژوهش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تخمین خسارت‌های سالانه ناشی از تخریب شانه‌های مومی؛ برخی مطالعات نشان داده‌اند که در برخی شرایط کندوها تا یک پانزدهم تولید سالانه خود را از دست می‌دهند.
• بررسی اثرات درمان‌های حرارتی و شیمیایی؛ مطالعات نشان می‌دهد استفاده از دماهای کنترل شده و ترکیب اسید استیک یا گوگرد می‌تواند تا حد قابل توجهی جمعیت پروانه موم خوار را کاهش دهد.
• ارزیابی روش‌های بیولوژیکی؛ پژوهش‌های اخیر نشان داده‌اند که استفاده از باسیلوس تورنجینسیس در شرایط مناسب، به کاهش قابل توجه آلودگی منجر می‌شود.

 نتیجه‌گیری

پروانه موم خوار یکی از آفات بسیار خطرناک کندوها است که خسارات جبران‌ناپذیری به ساختار مومی و جمعیت زنبورها وارد می‌کند. این آفت که در فصل‌های پاییز و زمستان به شدت فعال می‌شود، با تخم‌گذاری بی‌رویه و چرخه زندگی سریع خود، می‌تواند کلنی‌های زنبورستان را نابود کند. با وجود دفاع طبیعی نسبی زنبورها، استفاده از روش‌های مدیریتی، فیزیکی، حرارتی، شیمیایی و بیولوژیکی ضروری است تا از آسیب‌های جبران‌ناپذیر جلوگیری شود. زنبورداران باید با نظارت مداوم و بهره‌گیری از تجربیات علمی، به صورت دوره‌ای کندوهای خود را بررسی کرده و در صورت شناسایی علائم اولیه، اقدامات لازم را جهت کنترل و از بین بردن پروانه موم خوار انجام دهند.

دسترنج زنبورستان بابا بزرگ

8 % تخفیف

عسل آویشن طبیعی

389,160 تومان

423,000 تومان

مشاهده محصول

دسترنج زنبورستان بابا

5 % تخفیف

خرید عسل شکوفه زرشک طبیعی

399,650 تومان

418,500 تومان

مشاهده محصول

سوالات متداول: