بهترین شرایط نگهداری عسل طبیعی برای حفظ کیفیت آن

مقدمه 
شرایط نگهداری عسل طبیعی در منزل بسیار ساده است، زیرا عسل طبیعی و خالص فاقد مواد افزودنی است و تاریخ انقضا ندارد. عسل های غیر طبیعی یا کارخانه ای به دلیل وجود افزودنی ها و انجام عملیاتی چون پاستوریزاسیون و حرارت دهی روی آن ها، شرایط متفاوتی دارند و دارای تاریخ انقضا هستند. عسل طبیعی مستقیما از تغذیه زنبورهای عسل از گرده و شهد گیاهان به دست می آید و فاقد افزودنی و شکر است. عسل طبیعی در دو نوع با موم و بدون موم عرضه می شود. موم عسل نیز دارای دو نوع طبیعی و مصنوعی است. موم طبیعی حاصل فعالیت طبیعی کلونی زنبورها است و بدون دخالت زنبور داران تولید می شود. در این مطلب به طور مشخص به مدت زمان و شرایط نگهداری عسل طبیعی اشاره ای خواهیم داشت.

مدت زمان نگهداری عسل

شرایط نگهداری عسل طبیعی در منزل در مدت زمان ماندگاری آن نقش اساسی دارد. عسل های تقلبی، نامرغوب و غیر طبیعی از این قاعده مستثنا هستند، زیرا در هر صورت مدت زمان ماندگاری آن ها کم است. همانطور که اشاره شد عسل طبیعی که حاصل تغذیه مستقیم زنبور ها از گرده و شهد گیاهان است، ماندگاری بالایی دارد و فاقد تاریخ انقضا است. عسل در واقع ماده ای فوق اشباع و خالص است که زنبور ها در فصل سرما برای رفع گرسنگی و در شرایط عدم دسترسی به گرده و شهد گیاهان از آن تغذیه می کنند. به همین دلیل تاریخ انقضای بالایی دارد و بسیار ماندگار است. اکتشافات به دست آمده از مصر و یونان باستان مبنی بر مومیایی کردن اجساد با عسل، نشانی از ماندگاری بالای این محصول گرانبها هستند.
شرایط نگهداری عسل طبیعی در منزل مستقیما بر مدت زمان ماندگاری آن تاثیر می گذارد. به طور مثال در صورتی که عسل طبیعی در محیطی با دمای بالاتر از 60 درجه سانتی گراد نگهداری شود یا حرارت مستقیم ببیند، خواص خود را از دست داده و ماندگاری آن کم می شود. همچنین نگهداری عسل در دمای کمتر از 10 درجه سانتی گراد مدت زمان ماندگاری آن را کاهش می دهد. رطوبت نیز عسل را فاسد و غیر قابل استفاده می کند. 

آیا عسل خراب می شود

اگر شرایط نگهداری عسل طبیعی در منزل رعایت شود و تعادل ترکیبات آن به هم نخورد، ماندگاری بالایی دارد و خراب نمی شود. طعم ترش و بافت آبکی از مهم ترین نشانه های عسل فاسد هستند. اگر رطوبت عسل بیش از 18 درصد شود، به دلیل وجود مخمر هایی مانند اسموفیلیک ( Osmophilic ) تخمیر شده و ترش می شود. عسل طبیعی به دلایل زیر ماندگاری بالایی دارد: 

• درصد قند بالا در عسل که مانع از رشد میکروب ها می شود،
• سطح پایین رطوبت که مانع از تخمیر و تجزیه عسل طبیعی می شود، 
• سطح پایین انحلال اکسیژن در عسل که از رشد و تکثیر میکروب ها جلوگیری می کند، 
•   اسیدی بودن ph عسل طبیعی که مانعی برای رشد میکروارگانیسم های زنده است،
• وجود آنزیم هایی مانند گلوکز اکسید در عسل طبیعی که خاصیت ضد باکتریایی را در عسل تقویت می کنند. 

اگر شرایط نگهداری عسل طبیعی در منزل نامناسب باشد، همه چیز برای خراب شدن آن مهیا می شود. افزایش آلودگی و رشد میکرو ارگانیسم‌ها از جمله اسپورهای نوروتوکسین C. botulinum در هنگام تولید عسل می توانند از طریق حشرات، انسان، ظروف، گرد و غبار و غیره وارد عسل شوند. این آلودگی ها امکان فاسد شدن عسل را بیشتر می کنند. ورود ترکیبات سمی گیاهی به عسل به همراه شهد و گرده گیاهان نیز از دیگر عوامل فاسد شدن عسل است. عسل های تقلبی که حاوی افزودنی هایی چون شربت قند، شکر چغندر قند و غیره هستند نیز به راحتی فاسد می شوند. در مواردی که عسل قبل از موعد مناسب توسط زنبور داران برداشت شود نیز به دلیل بالا بودن میزان رطوبت، به سرعت در معرض تخمیر و فاسد شدن قرار می گیرد. 
در نهایت اگر شرایط نگهداری عسل طبیعی در منزل مناسب نباشد، عسل مستعد فساد و از دست دادن خواص خود خواهد شد. ذخیره سازی ظرف عسل بسیار اهمیت دارد. نگهداری اشتباه مانند باز ماندن درب ظرف عسل یا نگهداری آن در محیط گرم می تواند به تخریب رنگ و طعم عسل سرعت ببخشد و کیفیت آن را کاهش دهد. 

 عسل کهنه بهتر است یا تازه

هرچند با رعایت شرایط نگهداری عسل طبیعی در منزل می توان مدت زمان ماندگاری آن را افزایش داد، اما پرسشی که مطرح می شود این است که آیا عسل کهنه خواص خود را حفظ می کند؟ گاها برخی از فروشندگان ادعا می کنند که خرید عسل کهنه بهتر از عسل تازه است. این ادعا درباره عسل کهنه چقدر صحت دارد؟ بر اساس تحقیقات آزمایشگاهی که روی ترکیبات و خواص عسل طبیعی تازه و کهنه انجام شده، خواص عسل با گذر زمان دستخوش تغییر می شود. تقویت سیستم ایمنی، افزایش قوای عمومی، بهبود عملکرد دستگاه گوارش، کنترل فشارخون و غیره از مهم ترین خواص عسل طبیعی تازه هستند. گذر زمان می تواند تغییراتی را در رنگ، مزه، بو، ترکیبات و خواص عسل طبیعی ایجاد کند. بر اساس نتایج این تحقیقات آزمایشگاهی، ارزش تغذیه ای عسل طبیعی تازه و کهنه مشابه یکدیگر نیست. 
هرچند مدت زمان ماندگاری عسل طبیعی بسیار بالا است، اما عسل تازه ای که مدت زمان زیادی از تولید آن نگذشته باشد، خواص بیشتر و بهتری دارد. عسل تازه غنی از آنزیم های زنبورعسل و گیاهان و سرشار از آنتی اکسیدان ها است و کیفیت بالاتری دارد. آنزیم های زنبورعسل و گیاهان به مرور زمان طی دو الی سه سال از بین می روند و عسل خاصیت خود را از دست می دهد. 

 نحوه نگهداری عسل با موم در خانه

شرایط نگهداری عسل طبیعی در منزل در صورت وجود موم کمی متفاوت است. بر اساس تحقیقات علمی انجام شده مصرف موم عسل بلامانع است. به همین دلیل بسیاری از تولید کنندگان عسل خود را به همراه موم عرضه می کنند. توصیه می شود عسل با موم را برای مدت طولانی نگهداری نکنید و سریعا آن را به مصرف برسانید. اگر مدت زمان نگهداری عسل با موم در خانه زیاد شود، ممکن است پیله بستن لاروهای پروانه موم خوار، عسل را به همراه موم از بین ببرد. 
از مهم ترین شرایط نگهداری عسل طبیعی در منزل این است که موم را از کادر چوبی آن جدا کنید. در برخی از موارد این کار قبلا توسط زنبور داران انجام شده است. عسل موم دار بهتر است به قطعات کوچکی تقسیم و در ظرف های پیرکس متفاوتی نگهداری شود. هرگز از ظرف پلاستیکی برای نگهداری طولانی مدت عسل موم دار استفاده نکنید. درب ظرف عسل موم دار باید به خوبی محکم شود تا از ورود رطوبت و گرد و غبار به آن جلوگیری گردد. ظرف عسل موم دار را باید در دمای محیط کمتر از 25 درجه سانتی گراد نگهداری کنید. بر خلاف عسل بدون موم، عسل طبیعی موم دار، تاریخ انقضا دارد و باید در طول کمتر از یک ماه مورد استفاده قرار گیرد. هرگز عسل موم دار را بیش از مصرف یک ماه خریداری نکنید، زیرا موم آن فاسد شده و عسل را غیر قابل استفاده خواهد کرد. 

شرایط نگهداری عسل طبیعی در منزل 

دانستن شرایط نگهداری عسل طبیعی در منزل برای استفاده بیشتر از خواص آن، بسیار اهمیت دارد. آنچه در ذخیره سازی عسل باید مورد توجه قرار گیرد، میزان رطوبت و دمای محیط آن است. رعایت این موارد می تواند خطر تخمیر عسل را به شدت کاهش دهد. در ادامه به طریقه صحیح نگهداری عسل طبیعی اشاره ای خواهیم داشت: 

• نگهداری عسل در ظرف مهر و موم شده و ضد هوا که باید از جنس شیشه یا استنلس استیل باشد.
• نگهداری عسل در محیط خشک و خنک با دمای متعادل بین 10 الی 20 درجه سانتی گراد که معمولا همان دمای اتاق است.
• نگهداری عسل در یخچال در صورت گرم بودن بیش از حد محیط که می تواند احتمال تبلور و شکرک زدن آن را افزایش دهد. هرچند با حرارت دهی غیر مستقیم می توان شکرک ها را از بین برد و عسل را مجددا استفاده کرد.
• عدم نگهداری عسل در کنار منابع گرما از جمله گاز، بخاری، شوفاژ و غیره که می تواند احتمال فساد آن را افزایش دهد.
• عدم استفاده از قاشق و ابزار کثیف برای استفاده از عسل به منظور محافظت از آن در برابر آلودگی که رشد باکتری ها و مخمر ها را به حداقل می رساند.  
• در صورتی که عسل دستور نگهداری خاصی داشته باشد، اغلب روی برچسب اطلاعات آن نوشته می شود. در نتیجه قبل از ذخیره سازی عسل، برچسب اطلاعات آن را مطالعه نمایید.
• از آنجایی که عسل طبیعی جاذب بو و رطوبت است، نباید آن را در کنار مواد شوینده و در محیط مرطوب نگهداری کنید. 

جمع بندی

در این مطلب به طور کامل به شرایط نگهداری عسل طبیعی در منزل اشاره شد. عسل به دلایل مختلفی از جمله سطح پایین ph، سطح بالای قند، رطوبت کم و خواص ضد میکروبی، ماندگاری بالایی دارد. هرچند شرایط ذخیره سازی و نگهداری نیز بر مدت زمان ماندگاری آن تاثیر دارند. در شرایط خاص مانند محیط مرطوب، حرارت مستقیم، تابش مستقیم نور خورشید، دمای بسیار کم و غیره، احتمال فاسد شدن عسل بیشتر می شود. عسل فاسد، بوی نامطبوع و طعم ترشی دارد و روی آن کف می کند. در صورت مشاهده این نشانه ها، لازم است از مصرف عسل خودداری کنید. هرچند شرایط نگهداری مناسب، می تواند مدت زمان نگهداری عسل را افزایش دهد، اما عسل طبیعی به مرور زمان خواص خود را از دست می دهد. در نتیجه لازم است عسل را به مقدار مصرف تهیه کرده و زودتر مصرف کنید تا از خواص آن بهره مند شوید. شرایط نگهداری عسل و خرید عسل طبیعی هم نقش بسیار مهمی در حفظ کیفیت آن دارد به طوری که در گذشته از عسل برای جلوگیری از فساد مواد دیگر استفاده می شده است اما بهترین حالت نگهداری امروزه و در این شرایط آب و هوایی مدت دو الی سه سال است.